شهر تفليس پايتخت گرجستان، بزرگترين ، پرجمعيت ترين و مهمترين شهر اين كشور مي باشد. در گذشته نام رسمي شهر تيفليس Tiflis بود و در مكاتبات اداري به اين نام خوانده مي شد.
از سال 1936 نام رسمي شهر به همان نام محلي آن در زبان گرجي يعني تبيليسي Tbilisi تغيير پيدا كرد.تبليسي از واژه كهن تپيلي Tpili بمعناي گرم گرفته شده است كه ظاهرن به چشمه هاي آب گرم اين شهر اشاره دارد. بنابراين مي توانيم تفليس را شهر چشمه هاي آبگرم هم بناميم.
خارجي ها در تلفظ نام اين شهر گاه به اشتباه به آن تيبيليسي Tibilisi مي گويند در حالي كه در نام واقعي شهر حرف ت ساكن مي باشد.
تفليس كه در مسير جاده ابريشم واقع شده است همواره يك پل ارتباطي ميان شرق و غرب بوده است. حتا امروزه هم تفليس مسير ترانزيت شرق و غرب است. اين شهر در مسير خط لوله انتقال نفت از درياي خزر به اروپا قرار گرفته است و از اين لحاظ هنوز نقش سنتي ترانزيتي بين شرق و غرب را ايفا مي نمايد.
موقعيت جغرافيايي شهر بگونه اي بوده است كه در سالهاي مختلف زير سيطره امپراطوري هاي گوناگوني قرار گرفته است و از اين رو هم از تمدنهاي غربي و هم از تمدنهاي شرقي مايه گرفته است و اين تنوع بخوبي در فرهنگ و معماري شهر خود را نمايان مي سازد.
امروزه شهر تفليس يادآور انقلاب رز مي باشد. تحولي كه بدون خونريزي منجر به سرنگوني حكومت فاسد و خودكامه ادوارد شوارنادزه شد. ادوارد شواردنادزه توانست بعد از اين تحول در خانه خود در اين شهر با امنيت كامل به زندگي ادامه بدهد.
تاريخچه تفليس
در روايات و اسطوره هاي محلي بناي اين شهر را به وختانگ گرگاسالي Vakhtang Gorgasali نسبت مي دهند.شاه وختانگ در قرن پنجم ميلادي هنگام شكار با چشمه اي آبگرم مواجه مي شود و دستور ساختن شهري را در آنجا صادر مي كند كه به شهر چشمه هاي آبگرم معروف شده است. اين روايت با كشفيات باستانشناسي سازگار نيست زيرا آثار بدست آمده از قلعه ناري نشان مي دهد كه در قرن چهارم نيز اين منطقه شهري وجود داشته است. بنابراين شاه وختانگ را نه بيانگذار شهر تفليس بلكه مرمت كننده و بازسازنده آن مي دانيم.
تفليس در دوران حكومت افشاريه تحت نفوذ ايران قرار نداشت از اينرو آقامحمدخان قاجار در سال 1759 ميلادي براي فتح اين شهر به آن يورش برد.در اين تهاجم مردم شهر قتل عام شدند و شهر غارت گرديد.گفته مي شود در اين جنايت 15000 نفر به قتل رسيدند و بسياري از روحانيون مسيحي به درون رودخانه كر انداخته شدند. اين جنايت هنوز هم در حافظه تاريخي مردم تفليس زنده است و درباره آن سخن مي گويند.
در آغاز قرن نوزدهم مردم گرجستان براي رهايي از سلطه حاكمان فاسد و جنايتكار قاجار خود را تحت سلطه روسها قرار دادند.در سال 1801 تفليس بخشي از امپراطوري روسها بشمار مي آمد.
پس از رهايي از چنگال حكام جنايكار قاجار، رشد و توسعه شهر تفليس آغاز شد. در نيمه نخست قرن نوزدهم جاده هاي ارتباطي ساخته شد كه اين شهر را به شهرهاي ديگر قفقاز مانند ايروان، باكو، باتومي، پوتي و نيز به شهرهاي مهم روسيه متصل مي كرد.تفليس در دهه پنجاه از همين قرن به يك مركز مهم اقتصادي و فرهنگي تبديل شد.شهري كه بزرگاني چون ايليا چاوچاوادزه Ilia Chavchavadze و الكساندر گريبويدف Aleksandr Griboyedov در آن زندگي مي كردند.
در سال 1918 يعني يكسال پس از انقلاب كمونيستي شوروي، مردم قفقاز از شرايط نابسامان روسيه استفاده كردند و بار ديگر جنبش ها و حركتهاي استقلال طلبانه جان گرفت. در اين دوران مردم تفليس نيز توانستند خود را از زير يوغ روسها خارج كنند . در دوره اي كوتاه يك حكومت مستقل در سرتاسر قفقاز شكل گرفت كه تفليس پايتخت آن بود و پس از آن نيز تفليس مركز جمهوري دموكراتيك گرجستان شد كه يك جمهوري خودمختار بود.اما اين دوران نيز ديري نپاييد و در سال 1921 گرجستان بصورت يكي از جمهوري هاي شوروي درآمد و بار ديگر تفليس زير سيطره روسها قرار گرفت.
در دوران كمونيستها هم رشد اقتصادي و فرهنگي تفليس چشمگير بود. در آن دوران صنايع مهمي در اين شهر ايجاد شد و تفليس يكي از مراكز مهم فرهنگي در شوروي بشمار مي رفت.
پس از فروپاشي شوروي و استقلال گرجستان تفليس بصورت شهري مافيايي و جنايي ظاهر شد. در اين زمان امنيت در شهر از بين رفت و اداره شهر درعمل توسط گروههاي مافيايي و جايتكار صورت مي گرفت. در دوران حكومت شواردنادزه ديكتاتور غربگراي گرجستان با انكه ثبات نسبي برقرار بود اما تفليس همچنان يك شهر ناامن و مافيايي بشمار مي رفت. در اين دوران وضع اقتصادي اين شهر بشدت به وخامت گراييد. تمام صنايعي كه در دوران شوروي ايجاد شده بوند از كار افتادند و بيكاري و فقر فراگير شد. گروههاي مافيايي در آن سالها ماشين آلات كارخانه ها را به حراج گذاشتند و پول آن را به جيب خود مي ريختند. بسياري از ايراني ها در آن سالها براي خريد اين ماشين آلات ارزان گرجستان مي رفتند.
در سال 2003 مردم تفليس توانستند با تظاهراتي سراسري و آرام در ميدان آزادي اين شهر و اطراف آن پارلمان گرجستان را تصرف كنند. در اين حركت كه به انقلاب رز معروف گرديد نيروهاي امنيتي و نظامي هم به مردم پيوستند و با سقوط حكومت شواردنادزه دوران جديدي آغاز شد. اكنون تفليس شهري امن است كه بسرعت بسوي توسعه پپيش مي رود.
جغرافيا
از نظر جغرافيايي تفليس هم عرض استانبول در تركيه مي باشد. اين شهر از اطراف توسط ارتفاعات محصور شده است. تفليس شهر ناهمواري است. پايين ترين نقطه آن 380 متر از سطح دريا بالاتر است و بلندترين نقطه آن 770 متر. از نظر ناهموار بودن تفليس را به يك سالن آمفي تئاتر تشبيه كرده اند.
رودخانه كر يا كورا Kura از داخل اين شهر عبور مي كند. رود كر كه گرجي ها به آن متكواري Mtkvari مي گويند از كوههاي تركيه سرچشمه مي گيرد و به درياي خزر مي ريزد. برخي از مورخين وجه تسميه اين رود را برگرفته از نام كوروش دانسته اند.
تفليس داراي آب و هوايي معتدل و نيمه مرطوب است. ميانگين سالانه دماي هوا در اين شهر 12.7درجه سانتيگراد است. ميانگين دما در سردترين ماه سال يعني ژانويه 0.9 درجه و در گرمترين ماه سال يعني جولاي 24.4 درجه سانتيگراد است. سردترين دمايي كه تاكنون در اين شهر به ثبت رسيده است 23- درجه و گرمترين دما 40 درجه بوده است. بارندگي سالانه در تفليس 568 ميليمتر است. مرطوب ترين ماه مي و خشكترين ماه ژانويه مي باشد. بطور متوسط سالانه بين 15 تا 25 روز در اين شهر برف مي بارد.
اقوام و نژادها
تفليس يك شهر چند فرهنگي مي باشد. بيش از يكصد گروه قومي در اين شهر زندگي مي كنند. پس از گرجيها، ارمني ها و آذري ها حضور چشمگيري در اين شهر دارند. درمورد ساير اقوام نيز مي توان از روس ها، اوكرايني ها، يوناني ها، ژرمن ها ، يهودي ها ، آشوري ها ، كرد ها، اوستيايي ها و آبخازي ها نام برد.
تفليس از معدود شهر هاي جهان است كه در ان كنيسه يهوديان در همسايگي مسجد مسلمانان قرار دارد.
ورزش
بوكس و كشتي سابقه اي ديرينه در اين شهر دارند. پرطرفدارترين ورزش ها در تفليس عبارتند از فوتبال، رگبي rugby union، بسكتبال و كشتي. ساير ورزش هاي پر طرفدار نيز تنيس، شنا و واترپولو مي باشند. با اينكه فوتبال و بسكتبال در تفليس پرطرفدار هستند اما تيم هاي اين شهر در سطح جهاني هيچ مقام و جايگاهي ندارند.
بزرگترين سالن ورزشي تفليس استاديوم بوريس پايچادزه Boris Paichadze Stadium است به ظرفيت 55 هزار نفر و پس از آن استاديوم ميخئيل مسخي Mikheil Meskhi Stadium با ظرفيت 24 هزار نفر قرار دارد. قصر ورزش Sports Palace نيز 11 هزار نفر ظرفيت دارد و بيشتر ميزبان مسابقات بسكتبال و تنيس مي باشد. وير بسكتبال Vere Basketball Hall نيز يك سالن سرپوشيده است براي مسابقات بسكتبال كه 2500 نفر ظرفيت دارد.
رسانه هاي گروهي
شبكه هاي راديو تلويزيوني متعددي در تفليس وجو دارند.از مهمترين شبكه هاي تلويزيوني اين شهر روستاوي2 Rustavi2 و Mze و Public Broadcasting channel را مي توان نام برد.
روزنامه هاي پرتيراژ تفليس عبارتند از 24 ساعتي 24Saati، رزونانس Rezonansi و آليا Alia. روزنامه مسنجر The Messenger هم به زبان انگليسي منتشر مي شود. هفته نامه هاي انگليسي زبان تفليس هم عبارتند از جورجين بيزنس ويك Georgian Business Week ، جورجيا تودي Georgia Today و جورجين تايمز The Georgian Times.
آموزش عالي
در شهر تفليس دانشگاها و مراكز آموزش عالي متعددي وجود دارند از جمله:
– دانشگاه دولتي تفليس Tbilisi State University: تاسيس سال 1918 مي باشد و در حال حاضر 35 هزار دانشجو دارد. اين دانشگاه بزرگترين و قديمي ترين دانشگاه در منطقه قفقاز مي باشد.اين دانشگاه در حال حاضر بنام دانشگاه جواخشويلي Javakhishvili نيز شناخته مي شود و علامت اختصاري آن TSU است.
– دانشگاه دولتي ايليا Ilia State University كه نام آن اشاره به ايليا چاوچاوادزه نويسنده گرجي دارد.
– دانشگاه دولتي پزشكي تفليس Tbilisi State Medical University: اين دانشگاه كه در گذشته يكي از دانشكده هاي دانشگاه دولتي تفليس محسوب مي شد، امروزه با 5 هزار دانشجو مهمترين دانشگاه علوم پزشكي در منطقه قفقاز محسوب مي شود.
– دانشگاه صنعتي گرجستان Georgian Technical University كه در سال 1922 تاسيس شده است.
– دانشگاه قفقاز Caucasus University : يك دانشگاه خصوصي است كه پارتنر دانشگاه ايالتي جرجيا در شهر آتلانتاي امريكا مي باشد.
– دانشگاه آزاد تفليس Free University of Tbilisi: اين دانشگاه در سال 2007 تاسيس شده است و شامل دانشكده مديريت، انستيتو آفريقا و آسيا و دانشكده حقوق مي باشد.دانشگاه آزاد تفليس علاوه بر دوره هاي مربوط به مقاطع ليسانس، فوق ليسانس و دكترا دوره هاي آموزشي كوتاه مدت نيز برگزار مي كند.
معماري
معماري شهر تفليس همچون تاريخ و فرهنگ آن از تنوع زيادي برخوردار است. در بخش هايي از شهر كه به تفليس قديم معروف است، آثاري از معماري اسلامي و خاور ميانه اي را مي توان مشاهده كرد.
خيابان روستاويلي و مناطق اداري شهر بيشتر داراي معماري روسي و اروپاي شرقي هستند.
مترو
مترو يك وسيله جابجايي مهم در شهر تفليس است. مترو تفليس با توجه به قدمت آن يكي از جاهاي ديدني اين شهر هم محسوب مي شود. ساخت اين مترو از سال 1952 آغاز شد و در سال 1966 پايان يافت.
مترو تفليس داراي دوخط است. خط 1 خط آخمتلي- واركتيلي Akhmeteli-Varketili Line است و خط 2 خط سابورتالو Saburtalo Line. خط 3 مترو در حال احداث مي باشد.
مترو تفليس داراي 22 ايستگاه است و ساعات كار آن از 6 صبح تا 1 بعد از نيمه شب مي باشد.
نقاط ديدني تاريخي و گردشگري
– كليساي سمبا Sameba Cathedral : مرتفع ترين بناي مذهبي شهر تفليس است با ارتفاع 85 متر.محوطه بسيار بزرگي دارد كه شكوه و عظمت خاصي را ايجاد كرده است.
– كليساي متخي Metekhi Church
– ناريكالا Narikala fortress : نارین قلعه تفلیس مربوط به قرن 17 ميلادي مي باشد اما بخشهايي از آن در قرن چهارم ميلادي ساخته شده است.
– ميدان آزادي و خيابان روستاويلي: ميدان آزادي كه پيشتر ميدان لنين نام داشت پس از انقلاب رز آزادي نامگذاري شد. خيابان روستاويلي كه از ميدان آزادي آغاز مي شود يكي از خيابانهاي ديدني تفليس است. معماري بناهاي اين خيابان به سبك روسي و اروپاي شرقي مي باشد. سالن اپرا تئاتر و پارلمان گرجستان نيز از بناهاي باشكوهي هستند كه در اين خيابان واقع شده اند.
– متاتسميندا Mtatsminda يا كوه مقدس :اينجا آرامگاه بسياري از نويسندگان، هنرمندان و قهرمانان تفليس است. كليساي پدر داود و پارک بازی متاتسمیندا نيز در آن قرار گرفته است.
– حمام هاي سولفور Sulfur baths : حمام هاي گوگردي در محله اي قرار دارند بنام آبانتوباني َAbanotubani كه بخشي از منطقه تفليس قديم است.آب گرم اين حمامها مستقيمن از چشمه هاي آبگرم تامين مي شود.هزينه استفاده از حمامهاي عمومي از 2 لاري به بالا و هزينه استفاده از حمام نمره يا همان كابين اختصاصي از 15 تا 80 لاري براي يك ساعت مي باشد.هزينه ماساژ جداگانه است كه درصورت درخواست ماساژور در نظر گرفته مي باشد.ماساژ در اين حما مها بيشتر به شستن شباهت دارند. نوشيدني هاي مختلف نيز به قيمت معمول در اين حمام ها عرضه مي شوند.
– مسجد دومحراب :در سال ۱۹۵۸ميلادي و در زمان كمونيسم برای احداث پل متخي بر روي رود کر مسجد شیعیان تفلیس را که به دستور سلطان صفوی ساخته شده بود تخریب کردند.پس از تخریب مسجد، شیعیان با مراجعه به مفتی سنیها از او خواستند که تدبیری بیندیشد. با موافقت سنی ها مسجد سنی ها را با پرده دو قسمت کردند و قسمتی در اختیار شیعیان قرار گرفت و در آن قسمت محراب جدیدی احداث شد. اکنون این مسجد تنها مسجد دو محرابی در جهان اسلام است.
– آتشكده: بناي اين آتشكده مربوط به دوره ساسانيان مي باشد.
– باغ گياهشناسي Botanical Gardens : قديمي ترين باغ گياهي در منطقه قفقاز است.
– موزه هاي مختلف : در دوران شوروي سابق تفليس جزو 4 شهر برتر از نظر موزه ها در كل اتحاد شوروي در نظر گرفته مي شد. از موزه هاي معروف اين شهر مي توان موزه هنر هاي زيبا Shalva Amiranashvili Museum of Fine Arts است كه در آن آثار نقاشان ايراني مربوط به قرن هجدهم را نيز مي توان مشاهد كرد. موزه جاناشيا Janashia Museum of Georgia هم مربوط به آثار هنري دوران اوليه مسحيت ؟در گرجستان است. موزه تاريخ تفليس Tbilisi History Museum محل مناسبي است براي علاقه مندان به تاريخ اين شهر . موزه باستاشناسي تفليس The Tbilisi Archaeological Museum كه در سال 1988 توسط باستانشناس گرجي رستم آرامشويلي Rostom Abramishvili بنا شده است مربوط به آثار حفاري هاي انجام شده در اطراف شهر تفليس است و برخي از قديمي ترين اشياء برنزي جهان در اين موزه نگهداري مي شوند.
مراكز خريد و خدمات شهري
Info- Tbilisi وبسايت بانك اطلاعات شهر تفليس مي باشد و مراكز خدمات شهري را معرفي مي كند . اطلاعات مربوط به رستورانها، كافه ها ، كلوپ ها ، هتل ها، بانك ها ، تاكسي سرويس ، مراكز خريد، مراكز فرهنگي و برنامه هاي آنها و…. را مي توانيد از اين وبسايت بدست آوريد.
مناطق شهر تفليس
تفليس به شش منطقه تقسيم شوده استكه هر منطقه شهرداري خود ار دارد.مناطق تفليس عبارتند از:
– تفليس قديم Old Tbilisi
– واكه سابورتالو Vake-Saburtalo
– ديدوبه چوقورتي Didube-Chugureti
– گلداني نادزالادوي Gldani-Nadzaladevi
– ايساني سمگري Isani-Samgori
– ديدگري Didgori
تلفن هاي ضروري
پليس 122
اطلاعات شهري 1189: شبيه به شماره هاي 118 در شهرهاي خودمان است. اگر با موبايل به مركز اطلاعات شهري زنگ بزنيد شماره تلفن بعد از پايان مكالمه با اپراتور براي شما sms خواهد شد.
مرکز مشاوره و اطلاعات ویژه فارسی زبانان 0900100103
تفليس روي شبكه اينترنت
در دايره المعارف ويكي پديا صفحه مربوط به تفليس به 110 زبان ايجاد شده است ( با احتساب زبان انگليسي ساده) چون ويريشگران و نويسندگان هر زبان متفاوت بوده اند اطلاعات ارائه شده به هر زباني هم متفاوت است. اطلاعات جالبي در مورد تفليس در ويكي پدياي فارسي و نيز ويكي پدياي انگليسي وجود دارد. ويكي تراول نيز صفحه درمورد تفليس دارد. وبسايت شهرداري تفليس نيز اطلاعات مفيدي درمورد اين شهر را به 4 زبان گرجي ،روسي، انگليسي و آلماني ارائه مي كند.اغلب سايتهاي گردشگري بين المللي مانند world66 نيز صفحه اي مخصوص تفليس درست كرده اند. در چند سايت اطلاعات گردشگري فارسي هم مطالبي درمورد تفليس وجود دارد ولي تا آنجاييكه من ديدم اطلاعات جامع و مفيدي ارائه نكرده اند و بعضي هم مطالب خود را به طرزي غير حرفه اي كپي برداري كرده اند.
وبلاگ كنوني هم سعي دارد اطلاعات جامعي را در مورد تفليس و كل گرجستان در اختيار شما قرار دهد.
